Demir Eksikliği ve Anemisi Nedir? Neden Olur? Nasıl Tedavi Edilir

Demir Eksikliği (DE) ve sonrasında gelişen Demir Eksikliği Anemisi (DEA), ülkemizi olduğu kadar tüm dünyayı ilgilendiren önemli bir halk sağlığı sorunudur. 1

Demir Eksikliği Anemisi (DEA) bilinçsiz beslenme, emilim bozuklukları ve  kan kayıpları sonucu gelişebilen önlenebilir bir  sağlık sorunudur.

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımlamasına göre anemi: hemoglobinin, 15 yasın üstünde erkekte 13g/dl altında, 15 yasın üstünde ve gebe olmayan kadında 12 g/dl nin altında, gebelerde ise 11 g/dl’nin altında olarak tanımlanır.

Demir eksikliğinde iki basamak vardır:

• Demir eksikliği; vücudun toplam demirinin azalması olarak tanımlanır. Anemi henüz yoktur.
• Demir eksikliği anemisi; demir eksikliğinin eritrosit üretimi sürecini etkilemesi sonucu anemi gelişmesidir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre her 10 kişiden 3’ünde demir eksikliği olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakamlar bilinen en yaygın beslenme bozukluğu olan demir eksikliğinin son derece önemli bir halk sağlığı sorunu olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır.2

1990-2010 arasında özellikle okul öncesi çocuklar ve kadınlar olmak üzere dünya nüfusunun üçte birinde Demir Eksikliği Anemisi tespit edilmiştir. Demir Eksikliği Anemisi genellikle demirden fakir beslenme nedeniyle gelişir. Çünkü insan vücuduna besinlerden düzenli demir akışı sağlanmaktadır. Demir Eksikliği ve Demir Eksikliği Anemisi gelişmemesi için beslenme önlemlerinin alınması gereklidir.1

Demir Eksikliği Anemisi özellikle gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkelerde yaygındır. Gelişmekte olan ülkelerde 3,5 milyar insanı etkileyen Demir Eksikliği Anemisi (Parkch,2001) en sık 6-24 aylık bebeklerde görülmektedir(Krause,2000). Demir Eksikliği Anemisi nedenleri yaş gruplarına göre değişmektedir. Örneğin yaşamın ilk aylarında anemi nedeni annede görülen anemi olarak bildirilmiştir (Pıgeon,2001). Çocuğun ilk yıllarda yeterli bakım alamaması ve bir yaşından önce inek sütü ile beslenmesi de anemi nedenleri arasında sayılmaktadır. 2

Demir eksikliği, vücutta demir depolarının azalması ve dokulara yeterli demirin sağlanamaması durumudur. Bu aşamada hemoglobin (Hb) düzeyi ve eritrosit değerleri normaldir. Demir eksikliği eritrosit üretimi sürecini de etkilemeye başladığında hemoglobin konsantrasyonu olması gereken aralığın altına düşer ve demir eksikliği anemisi belirtileri görülmeye başlar.1

Demir eksikliği anemisi diğer anemiler gibi bir hastalık olmayıp altta yatan hastalığın bir belirtisidir. Klinik belirtiler demir eksikliğine sebep olan hastalık yanında demir eksikliğinin derecesi ile de ilgilidir. Bununla beraber hastaların büyük kısmı anemi ile ilişkili belirtiler nedeni ile hekime başvurur. Yapılan bir araştırmada demir eksikliği olan hastaların %63’ü anemi belirtileri ile hekime başvururken; hastaların %21 başka bir nedenle değerlendirilirken tesadüfen demir eksikliği anemisi saptanmaktadır.3

Demir Eksikliği Anemisinin Nedenleri

Demir Eksikliği Anemisi’ne yol açan nedenleri 4 grupta özetleyebiliriz 4.

• Diyetle yetersiz demir alımı en sık görülen nedendir.
• Belirgin veya hafif kan kayıpları demir eksikliği anemisine yol açabilir. Bunlar:
  • Travmatik kanamalar,
  • Mide barsak sistemi kaynaklı kanamalar(ağızdan ve gaitadan kan gelmesi)
  • Solunum sistemi kaynaklı kanamalar (kan tükürme)
  • Anormal adet kanamaları
  • Gebelik ve doğum,
  • Kanlı idrar,
  • Sık kan bağışı yapmak,
  • Tetkik için sık kan vermek,
  • Laktasyon (emzirme),
  • Özellikle mide barsak sisteminde fark edilemeyen kanamalar, maligniteler
  • Mide barsak sistemindeki parazitler.
• Azalmış demir emilimi de demir eksikiliği ve anemisi nedenidir. Bunlar;
  • Atrofik gastrit,
  • Helicobacter pylori enfeksiyonu,
  • Bariatrik cerrahi
  • Tannat, fosfat, fitat, yüksek kalsiyum içeren gıdalar kaynaklı olabilir.
• Bazı ailevi nedenlerle de Demir Eksikliği Anemisi gelişebilir.