Demir Eksikliği ve Anemisi Nasıl Yönetilir?

Türkiye’nin de içinde yer aldığı gelişmekte olan ülkelerde yaşayan 3,5 milyar insanda demir yetersizliğine bağlı kansızlık görülmektedir. Demir eksikliği ve anemisi Türkiye’de anemi nedenleri arasında halen en sık görülen sorundur1-2.

Demir eksikliğinin en önemli göstergesi anemi belirtileri olduğu için Demir Eksikliği (DE) ve Demir Eksikliği Anemisi (DEA) çoğu zaman birbirinin yerine kullanılmaktadır. Anemi olmadan da demir eksikliği oluşabildiği ve dokuların bu durumdan olumsuz etkilenebildiği unutulmamalıdır3.

Vücudun ihtiyacı için yeterli demiri bulamadığı durum demir eksikliği olarak tanımlanır. Bu durumda ilk önce demir depolarında azalma olur. Demir depoları azaldıktan sonra hemoglobin düzeyi bir süre normal kalabilir yani anemi olmadan demir eksikliği (DE) görülür. Bu dönemde sadece plazma ferritin düzeyi ve plazma transferin satürasyonu azalmıştır. Demir depoları tüketildikten sonra negatif demir dengesi devam ettiğinde hemoglobin de azalmaya başlar, anemi gelişir. Tedavi edilmezse anemi derinleşir. Sonuçta vücuttaki demir depolarının azalması DE, bu durumun daha da ağırlaşıp anemi gelişmesi ise DEA olarak tanımlanmıştır3.

Demir eksikliği anemisi, ‘’iyileştirilebilir’’ ve ‘’önlenebilir’’ önemli bir halk sağlığı sorunudur4.

Demir tedavisi eksiği yerine koyma tedavisidir. Bunun için öncelikle eksikliğin nedenlerini bilmek, coğrafi, çevresel, sosyoekonomik, yaşa ve cinse bağlı riskleri öngörebilmek, hastaya doğru tanı koyabilmek, aneminin şiddetini belirlemek ve uygun tedaviyi seçebilmek gerekir. Çünkü demire tahamülsüzlük çok sıktır. Oral tedavinin süresi uzun, kullanım kılavuzlarına uyumlu olarak ilaç kullanabilmek kolay değildir. Hastaların çoğu tedaviyi uyum sorunları veya yan etkiler nedeni ile yarım bırakmaktadır. Demir tedavisinde başarının anahtarı hastalara demir desteğini uzun süre kullandırabilmektir. Bu nedenle tedaviye başladıktan sonra hastanın takibi çok önemlidir. Çünkü hasta tedavi yarım bırakır ve aneminin asıl nedeni tedavi edilmez ise anemi tekrarlar2,5.   

Hastalığın yönetimiyle ilgili literatür taraması yapıldığında önceliğin “tanı” olduğu görülmektedir. Tanı sonrasındaki aşamada Demir Eksikliği semptomlarının olup olmadığına bakılmaksızın demir eksikliği anemisi (DEA) veya anemi olmadan demir eksikliği (DE) tedavi edilmelidir. Çünkü altta yatan sebebi bulup demir depoları doldurulmadığı müddetçe uzak organ hasarı/iskemi ve aneminin ilerlemesi riski mevcuttur5.

Demir eksikliği anemisi tanısında dikkat edilmesi gereken bazı özellikler arasında anamnez, muayene ve gastrointestinal incelemeler önem arz etmektedir. Demir Eksiliği (DE) ve Demir Eksiliği Anemisi (DEA) sürecinde ise hastalığın yönetimi için farkındalık ile tanı birbirini destekler konumdadır. Önleyici ve erken tedavi ile hastalık kontrol altına alınırken, tedavide izlenmesi gereken hiyerarşik yapı ‘Demir Eksikliği Anemisi’ne sebep olan durumların belirlenmesiyle başlayıp tedavinin temel amaçları ile devam eder. Tedavi süreci ve sonrası için uygulanacak yöntem ise ‘İzleme’dir. Böylece demir tedavisine yanıt yetersiz olduğunda;

• Hastanın oral tedaviye uyumunun, tahammülünün olmaması
• Demir emilim bozukluğunun olması
• Kan kaybının devam etmesi
• Altta yatan nedenin tam olarak ortaya konamaması
• Hastaya uygun olmayan ilacın seçilmiş olması
• Yanlış tanı

gibi seçenekler gündeme alınarak tedavi yeniden planlanabilir2.